Włączanie ESG do systemu zarządzania ryzykiem w organizacji

W Banku funkcjonuje opracowany i wprowadzony przez Zarząd system zarządzania ryzykiem, obejmujący jednostki i komórki organizacyjne Banku. Opiera się na trzech niezależnych i wzajemnie uzupełniających się poziomach (liniach obrony). System zarządzania ryzykiem funkcjonujący w Banku w szczególności:

• uwzględnia istotę ekspozycji Banku na ryzyko;
• obejmuje wszystkie istotne rodzaje ryzyka (w tym ryzyko środowisko, społeczne i związane z zarządzaniem), w tym jego adekwatność i skuteczność oraz wzajemne zależności poszczególnych rodzajów ryzyk;
• umożliwia Bankowi skuteczne podejmowanie decyzji odnośnie realizacji strategii zarządzania Bankiem.

W ramach tego systemu definiujemy i uwzględniamy rodzaje ryzyka dotyczące zagadnień społecznych i środowiskowych, w tym klimatycznych. Jesteśmy świadomi rosnącego znaczenia podejścia polegającego na uwzględnieniu ryzyka związanego z klimatem w podstawowych procesach zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie, zalecanego między innymi przez Europejski Bank Centralny, Zasady Odpowiedzialnego Inwestowania Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz wytyczne TCFD. To samo podejście prezentuje Grupa Banco Santander S.A. Obecnie w Banku ryzyka środowiskowe są raportowane wewnętrznie w formule „ad-hoc„, zgodnie z bieżącymi potrzebami biznesowymi.

Najważniejsze organy Banku uczestniczą w zarządzaniu kwestiami związanymi ze zrównoważonym rozwojem (zobacz: Rola Zarządu i Rady Nadzorczej) i w nadzorowaniu ich. Wprowadzamy również system zachęt dotyczących zrównoważonego rozwoju dla Członków Zarządu i Rady Nadzorczej (zobacz: Polityki wynagrodzeń członków zarządu i rady nadzorczej). Uwzględniamy różne rodzaje ryzyka społeczno-środowiskowego w toku podejmowania decyzji w segmencie Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej (SCIB). W Pionie Zarządzania Ryzykiem powołaliśmy specjalne stanowisko menedżera ds. ryzyka społeczno-środowiskowego (ESRM – Environmental & Social Risk Manager). Do jego zadań należą:

• indywidualna ocena różnych rodzajów ryzyka społecznego i środowiskowego,
• wydawanie rekomendacji (pozytywna/pozytywna z warunkami/negatywna) dotyczących klientów lub transakcji w segmencie SCIB (Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej). Partnerzy kredytowi mają obowiązek zweryfikować, czy przeprowadzono analizę ryzyka społeczno-środowiskowego i czy uwzględniono wymaganą rekomendację ESRM we wniosku kredytowym.

Kwestię uwzględniania czynników ESG przy podejmowaniu decyzji przedstawiono w „Polityce zrównoważonego rozwoju”. Bardziej szczegółowo reguluje tę kwestię „Polityka zarządzania ryzykiem społecznym, środowiskowym i zmian klimatycznych”. Określa ona kryteria identyfikacji, oceny, monitoringu i zarządzania ryzykiem społeczno-środowiskowym i szczegółowo definiuje nasze standardy inwestowania i współpracy z klientami działającymi w branżach mających wpływ na zmiany klimatyczne:

W „Polityce zarządzania ryzykiem społecznym, środowiskowym i zmian klimatycznych” wskazujemy dziedziny działalności, których nie będziemy wspierać naszymi usługami i produktami finansowymi. Są to m.in. projekty zlokalizowane na obszarach chronionych konwencją ramsarską, tereny wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, przedsięwzięcia zlokalizowane w obrębie północnego koła podbiegunowego, a także wydobycie, przetwarzanie i wprowadzanie do obrotu azbestu.

W 2022 roku dokonaliśmy następujących modyfikacji „Polityki zarządzania ryzykiem społecznym, środowiskowym i zmian klimatycznych”:

• Dodaliśmy oświadczenie określające kierunki działania związane osiągnięciem neutralności węglowej do 2050 roku.
• Uzupełniliśmy wyjaśnienia dotyczące wyłączenia związanego z obszarami Ramsar i Światowego Dziedzictwa, zakresu energetyki węglowej i infrastruktury towarzyszącej górnictwu węglowemu oraz wyjątkowego traktowania nowych klientów posiadających elektrownie węglowe lub kopalnie węgla.
• Dodaliśmy wyłączenia dotyczące nowych klientów oraz bezpośredniego finansowania projektów typu greenfield – klienci z sektora oil-upstream (poszukiwanie złóż ropy i wydobycie).

Od 2021 roku w naszym Banku obowiązuje „Procedura analizy ryzyka środowiskowego i społecznego” dotycząca klientów bankowości biznesowej i korporacyjnej. Opiera się ona na specjalnym algorytmie, który umożliwia wstępną selekcję̨ ryzyka środowiskowo-społecznego. Klienci otrzymują w związku z tym informacje dotyczące poziomu ryzyka w postaci „flag środowiskowych”.

Kryteria ESG uwzględniamy również przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Santander Bank Polska S.A. – ze szczególnym uwzględnieniem Santander TFI – ściśle przestrzega „Polityki odpowiedzialnego i zrównoważonego inwestowania”. Santander TFI posiada też „Politykę zaangażowania w spółki notowane na rynku regulowanym oraz stosowania środków nadzoru korporacyjnego”. Jesteśmy przekonani, że uwzględnianie aspektów środowiskowych, społecznych i zarządczych w inwestycjach pozwala usprawnić zarządzanie ryzykiem i tworzyć wartość dodaną – zarówno dla klientów, jak i całego społeczeństwa. Rozpatrywanie zarówno czynników finansowych, jak i pozafinansowych pozwala uzyskać pełniejszy obraz aktywów, którymi zarządzamy i podejmowanie bardziej wyważonych decyzji inwestycyjnych. Możemy oddziaływać również w ten sposób na kontrahentów poprzez określone kanały transmisji, przykładowo zmniejszając ryzyko niewypłacalności.

Inwestycje w aktywa poprzedza szczegółowa ocena, prowadzoną według kryteriów ESG, która służy do identyfikacji emitentów dobrze przygotowanych na przyszłe wyzwania – posiadających polityki i systemy zarządzania, które mogą wywrzeć znaczący pozytywny wpływ na społeczeństwo i środowisko. Ocena ESG obejmuje między innymi:

• autorską metodologię oceny postaw emitentów w odniesieniu do czynników środowiskowych i społecznych. Wykorzystujemy w tym celu informacje dostarczane przez zewnętrznych dostawców danych. Metodologia opiera się na rynkowych danych referencyjnych oraz międzynarodowych wytycznych i standardach. Jej wynikiem jest ocena poszczególnych emitentów.
• wyłączenia w oparciu o charakter działalności prowadzonej przez emitentów

Podstawą oceny firm w kategoriach ESG jest koncepcja podwójnej istotności. Uwzględniamy również wpływ kryteriów ESG na inwestycje, a także wpływ inwestycji na czynniki zrównoważonego rozwoju. Ocena obejmuje ogólne kryteria analizy – wspólne dla wszystkich sektorów – oraz kryteria szczegółowe w zależności od sektora i rodzaju działalności. Od emitentów oczekujemy przedstawienia sprawozdań ESG; sami również udostępniamy informacje w tym zakresie.

Inwestujemy w klientów, z którymi współpracujemy. Chcemy zrozumieć modele biznesowe emitentów oraz związane z nimi rodzaje ryzyka i szanse. Przy okazji wykorzystujemy swoje zaangażowanie i propagujemy odpowiedzialne podejście do kwestii środowiskowych, społecznych i zarządczych.

Zarządzanie ryzykiem klimatycznym jest w elementem szerszego, kompleksowego procesu zarządzania ryzykiem w Banku. Zgodnie z rekomendacjami TCFD wyniki analiz dotyczących fizycznego i transformacyjnego ryzyka klimatycznego uwzględniono w wykorzystywanej taksonomii ryzyka typowego dla Banku. Wyniki analizy przedstawia poniższa tabela. W 2022 r. dodaliśmy do listy ryzyko związane z łańcuchem dostaw.

W 2022 r. oceniliśmy wrażliwość sektorów znajdujących się w naszym portfelu na ryzyko klimatyczne. Analizy dokonaliśmy w trzech perspektywach czasowych – krótkiej, średniej oraz długiej. Ocena ryzyka fizycznego i transformacyjnego przebiegała w skali od 1 do 5 (gdzie 1 oznacza najniższy poziom ryzyka, a 5 najwyższy). Poniższa tabela prezentuje wyniki tej analizy wraz z prezentacją istotności każdego sektora w portfelu Banku. W okresie od daty analizy do dnia publikacji niniejszego raportu nie zmieniła się nasza ocena sektorów, dlatego wyniki są zgodne z raportem ESG za 2021 r. Wyniki przeprowadzonej analizy wymagają jeszcze pełnej integracji w ramach ryzyka, w tym uwzględnienia ich integracji do tolerancji na ryzyko.

RF – ryzyko fizyczne

RT – ryzyko transformacyjne

Analiza ryzyk w podziale na sektory

Sektor narażony na ryzyko	2025		2030				2050				Obecny udział sektora w kategorii
			Scenariusz 2°C		Scenariusz 4°C		Scenariusz 2°C		Scenariusz 4°C		SCIB*	Corporates*	MŚP*
	RF	RT	RF	RT	RF	RT	RF	RT	RF	RT
Sektor paliwowy	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 4	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 5	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 5	+tak	–nie	+tak	–nie	3,70%	0,56%	0,03%
Sektor energetyczny	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 5	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 5	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 5	+tak	–nie	+tak	–nie	24,12%	0,58%	0,24%
Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 1	+tak	–nie	+tak	–nie	6,00%	0%	0%
Sektor metalurgiczny i górniczy	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 4	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 4	+tak	+tak	+tak	+tak	12,38%	1,59%	0,42%
Sektor soft commodities	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 4	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 4	Ryzyko na poziomie 2	+tak	–nie	+tak	–nie	0,00%	0,05%	0,60%
Sektor motoryzacyjny	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	+tak	+tak	+tak	–nie	1,59%	2,96%	0,26%
Sektor nieruchomości	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	–nie	+tak	+tak	–nie	9,08%	32,59%	15,73%
Materiały i chemia	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	+tak	+tak	+tak	+tak	4,19%	6,77%	3,99%
Produkcja opakowań	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	–nie	+tak	–nie	+tak	0,00%	2,12%	0,74%
Przemysł meblarski	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 1	–nie	–nie	+tak	+tak	0,15%	1,85%	1,51%
Przemysł spożywczy	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 2	+tak	+tak	+tak	+tak	3,80%	9,39%	1,92%
Sektor Agro	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 4	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 4	Ryzyko na poziomie 3	+tak	+tak	+tak	+tak	0,19%	1,22%	26,45%
Sektor publiczny	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 2	+tak	+tak	+tak	+tak	0,00%	3,34%	0,01%
Transport i logistyka	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	+tak	+tak	+tak	+tak	0,02%	7,82%	15,50%
Branża kosmetyczna	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 2	+tak	+tak	+tak	+tak	0,26%	0,21%	0,04%
E-commerce	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 1	–nie	+tak	–nie	+tak	0,00%	0,37%	1,67%
Handel	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	+tak	+tak	+tak	+tak	24,62%	21,26%	26,58%
Turystyka	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	+tak	+tak	+tak	+tak	1,42%	4,39%	1,95%
Zarządzanie odpadami	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 1	Ryzyko na poziomie 2	–nie	+tak	–nie	+tak	0,20%	0,97%	0,67%
Sektor finansowy	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 2	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	Ryzyko na poziomie 3	+tak	+tak	+tak	+tak	8,27%	1,95%	1,69%
RAZEM											100%	100%	100%

* Struktura portfela na koniec 2022
* SCIB – Santander Corporate & Investment Banking (Bankowość Korporacyjna i Inwestycyjna)
* Corporates – Bankowość Biznesowa i Korporacyjna
* MŚP – Małe i Średnie Przedsiębiorstwa

Zaktualizowaliśmy metodę liczenia zaangażowania w sektory – w porównaniu do naszego poprzedniego raportu TCFD rozszerzyliśmy zakres kalkulacji zaangażowania kredytowego, zwłaszcza z perspektywy SCIB. Po raz pierwszy uwzględniliśmy wytwarzanie energii z OZE jako osobny sektor, wzrost w ramach portfela energetycznego wynikają właśnie ze zwiększenia zaangażowania w odnawialne źródła energii. Dodatkowo zmiany w poziomach zaangażowania w poszczególne sektory wynikają z fluktuacji i zmian zachodzących w naszym portfelu.

W średnim terminie spodziewamy się wzrostu ryzyka fizycznego dla sektorów, w których ryzyko ocenia się obecnie jako niskie lub bardzo niskie. W krótkiej perspektywie najbardziej narażone są sektory agro i towarów miękkich (w stopniu średnim). W perspektywie do 2030 roku spodziewamy się również podwyższenia ryzyka w sektorze energetycznym z oceny 2 (niskie ryzyko) na 3 (średnie ryzyko), ze względu na wzrost prawdopodobieństwa długotrwałej suszy i zmniejszenia produkcji energii oraz intensyfikację ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Jeden z tych sektorów, sektor energetyczny, stanowi istotną część naszego portfela Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej (SCIB), mianowicie 24,12%.

Tak jak w poprzednim cyklu sprawozdawczym, zakładamy, że w perspektywie średniej i długiej ryzyko transformacyjne (zwłaszcza regulacyjne) będzie znacząco rosło w scenariuszu 2°C, ze względu na spodziewane zaostrzenie przepisów dotyczących zielonej transformacji. Wzrostu takiego można oczekiwać między innymi w przemyśle spożywczym, transporcie i logistyce, handlu, turystyce, sektorze agro i finansowym. Dla naszego Banku szczególnie istotny jest sektor handlowy, który stanowi 24.6% portfela SCIB, 21.26% portfela Bankowości Biznesowej i Korporacyjnej (BCB) i 26.58% portfela MŚP. Przyjmujemy, że w scenariuszu opóźnionej mitygacji (4°C) polityki klimatyczne będą zaostrzać́ się wolniej ze względu na mniej efektywną współpracę społeczności międzynarodowej. Między innymi dlatego, podobnie jak w poprzednim raporcie, przyjęliśmy, że ryzyko transformacyjne w takich sektorach jak motoryzacyjny i finansowy będzie rosło w scenariuszu 2°C, a jednocześnie nie zmieni się w scenariuszu 4°C.

Przeprowadzona przez nas kalkulacja ekspozycji na ryzyko klimatyczne odpowiada na pytanie, jaką część naszego portfela w danym segmencie (Bankowość Korporacyjna i Inwestycyjna – SCIB, Bankowość Biznesowa i Korporacyjna – Corporates, Małe i Średnie Przedsiębiorstwa – MŚP) będą stanowiły sektory z określonej kategorii ryzyka. Poniższe wykresy przedstawiają wzrost ekspozycji na ryzyko fizyczne przy założeniu tej samej struktury portfela (na koniec 2022 roku):

W krótkiej perspektywie we wszystkich obszarach będą przeważały̨ sektory ocenione jak narażone na „bardzo niskie ryzyko” i „niskie ryzyko” (np. w obszarze SCIB te dwie kategorie stanowią niemal 100%). W średnim terminie spodziewamy się wzrostu ekspozycji w scenariuszu 2°C, głównie z powodu podwyższenia oceny ryzyka fizycznego w sektorach: energetycznym, OZE, spożywczym, transportu i logistyki, materiałów i chemii. Natomiast w scenariuszu 4°C wzrost ekspozycji w średnim terminie będzie wynikiem podwyższenia oceny w sektorze finansowym.

Analogiczną analizę przeprowadziliśmy następnie w odniesieniu do ryzyka transformacyjnego. Poniższe wykresy przedstawiają wzrost ekspozycji na ryzyko transformacyjne również przy założeniu tej samej struktury portfela (na koniec 2022 roku):

Wzrost ekspozycji w średnim terminie w scenariuszu 2°C jest powodowany podniesieniem oceny w większości analizowanych sektorów. Podczas gdy w perspektywie do 2025 roku 24% portfela Bankowości Korporacyjnej i Inwestycyjnej otrzymało ocenę 5 (bardzo wysokie ryzyko), to w średnim terminie jest to już 28% (w obu scenariuszach). Oznacza to zatem znaczący wzrost ryzyka w tej kategorii.

W portfelu Bankowości Biznesowej i Korporacyjnej znaczący udział (powyżej 5%) mają sektory: nieruchomości, transport i logistyka, handel i materiały i chemia. Jednocześnie są to sektory, w których ryzyko transformacyjne rośnie w perspektywie średniej w scenariuszu 2°C z oceny 2 (niskie ryzyko) na 3 (średnie ryzyko).

W portfelu MŚP dominuje w wysokim stopniu narażony na ryzyka transformacyjne sektor agro. Dodatkowo istotny udział przypada sektorom: handlu, nieruchomości oraz transportu i logistyki, które otrzymują oceny 3 w perspektywie 2030 r. w wariancie 2°C, dlatego aż 96% obszaru MŚP zostało oznaczone jako „średnie ryzyko”. W scenariuszu 4°C spodziewany jest wolniejszy wzrost ryzyka regulacyjnego, zatem ocena w stosunku do scenariusza 2°C pozostaje niższa. Dotyczy to przede wszystkim sektorów: nieruchomości (ocena 2), spożywczego (ocena 2)5, handlu (ocena 2), turystyki (ocena 2).

Jesteśmy świadomi, że wiele inwestycji niezbędnych do przejścia na gospodarkę niskoemisyjną  to dla nas nowa okazja zaoferowania wsparcia obecnym i przyszłym klientom odpowiednich mechanizmów finansowania. Chcemy rozwijać nowe produkty i usługi, w tym doradztwo dla klientów, budując przy tym markę zaufanego partnera.