Wstęp

Zmiany klimatu niosą za sobą konsekwencje zarówno dla planety i środowiska, jak również dla gospodarki i systemu finansowego. W odpowiedzi na to ryzyko oraz w celu podjęcia potrzebnych kroków prowadzących do jego mitygacji światowe rządy zdecydowały się podjąć wspólne wysiłki w kierunku ograniczenia postępującego wzrostu temperatur i łagodzenia skutków zmian klimatu. W konsekwencji tych działań wzrosły oczekiwania względem sektora prywatnego, zaangażowanego w transformację klimatyczną przez zacieśniające się regulacje.

W grudniu 2015 r. 197 państw podpisało porozumienie paryskie – międzynarodową umowę, której celem jest ograniczenie wzrostu średniej globalnej temperatury do poziomu znacznie poniżej (ang. well below) 2°C względem poziomu przedindustrialnego i dążenie do utrzymania wzrostu jedynie o 1,5°C. Na strukturę porozumienia paryskiego składają się prawnie wiążące cele dotyczące ograniczenia wzrostu średniej temperatury na Ziemi, a także obowiązki stron porozumienia, spośród których najważniejsze znaczenie mają wkłady poszczególnych krajów. U podstaw szeroko zakrojonych działań na rzecz klimatu leży założenie, że zatrzymanie wzrostu światowych temperatur będzie wymagało znacznych redukcji emisji gazów cieplarnianych (ang. greenhouse, GHG) na skalę globalną. Choć odpowiedzialność za osiągnięcie celów porozumienia spoczywa na rządach państw i napędza zmiany w obszarze polityk rozwoju (np. unijny pakiet Europejski Zielony Ład), porozumienie paryskie stało się również motorem napędowym dla inicjatyw biznesowych podejmowanych przez sektor prywatny.

Inicjatywy te są szczególnie ważne w świetle wniosków szóstego raportu IPCC – Międzyrządowego Zespołu do spraw Zmian Klimatu (ang. The Sixth Assessment Report of the IPCC). IPCC nie pozostawia wątpliwości, że zmiany klimatu mogą wpłynąć na stabilność całej gospodarki. Skutki globalnego wzrostu temperatur już dzisiaj są bardziej dotkliwe i powszechniejsze niż oczekiwano. Co więcej, niektóre dalsze skutki zmian klimatu są nieuniknione w krótkim terminie – trendy emisji i obecne w atmosferze gazy cieplarniane sprawią, że do 2040 r. odczujemy część skutków zmian klimatycznych, nawet w przypadku nagłej dekarbonizacji. Z tego powodu niezwykle ważną rolę będzie odgrywała adaptacja, która jednak nie rozwiąże wszystkich wyzwań w państwach i ekosystemach wrażliwych na zmiany klimatu. W związku z tym kluczowe są wysiłki na rzecz redukcji emisji już teraz.

Zarówno IPCC, jak i sygnatariusze porozumienia paryskiego dostrzegają wagę wskazanych działań w kontekście stabilności gospodarki i sektora finansowego. Należy wziąć tu pod uwagę potencjalne straty ekonomiczne w wyniku podnoszenia się globalnych temperatur, jak i intensyfikacji nagłych zjawisk atmosferycznych (np. częstszych burz czy suszy). Według IPCC susze, ekstremalne upały i powodzie zagrażają bezpieczeństwu wodnemu, żywnościowemu, a także źródłom utrzymania milionów ludzi. Materializacja tego typu ryzyk może ponadto powodować wahania na rynkach surowców naturalnych i nieruchomości oraz doprowadzić do niewypłacalności niektórych kredytobiorców. Nie bez znaczenia pozostają coraz ambitniejsze polityki klimatyczne, regulacje prawne, nastroje na rynkach finansowych i oczekiwania społeczne względem firm, powodujące spadek opłacalności niektórych inwestycji i wzrost kosztów wysokoemisyjnych działalności. Dla zachowania stabilności finansowej podczas przejścia na gospodarkę niskoemisyjną kluczowe w nadchodzących latach będzie odpowiednie zarządzanie ryzykami klimatycznymi nie tylko przez spółki wysokoemisyjne, ale również przez podmioty finansowe.

Jeszcze do niedawna główny ciężar działań klimatycznych spoczywał m.in. na przedsiębiorstwach najsilniej przyczyniających się do zwiększania poziomu emisji CO₂ w gospodarce. Obecnie coraz większe znaczenie ma presja Komisji Europejskiej, której ambicją jest zachęcenie, poprzez regulacyjne i pozaregulacyjne działania, do powiązania funduszy przeznaczonych na nowe inwestycje ze wskaźnikami klimatycznymi w koncepcji tzw. Sustainable Finance.

W tym kontekście instytucje finansowe mają do odegrania wyjątkowo ważną rolę w przechodzeniu na gospodarkę niskoemisyjną ze względu na ich systemowe znaczenie dla całej gospodarki. Banki przyczyniają się bowiem do emisji gazów cieplarnianych poprzez operacje własne (np. zużycie energii w budynkach) oraz poprzez inwestycje i kredyty, które finansują.

Chociaż bezpośredni wpływ działań instytucji finansowych w obszarze mitygacji i adaptacji do zmian klimatycznych jest niewielki, mogą one wywrzeć pośredni wpływ poprzez duże zaangażowanie kapitałowe w sektorach szczególnie narażonych na ryzyka fizyczne i transformacyjne.

W związku z powyższym banki mają do dyspozycji narzędzia, dzięki którym mogą zarówno wspierać transformację w kierunki gospodarki niskoemisyjnej, jak i przyczyniać się do założonych celów Komisji Europejskiej. Mogą do tego dążyć poprzez stopniowe zmniejszanie wpływu na środowisko, będącego efektem ich finansowania, m.in dzięki stałemu podnoszeniu świadomości swoich klientów i szerszego społeczeństwa na temat wagi zmian klimatycznych i ich wpływu na gospodarkę a także stopniowej redukcji portfela opartego na węglu. Jednocześnie banki mogą napędzać inwestycje dekarbonizacyjne, szczególnie w sektorach trudnych do zdekarbonizowania, wspierając ich przejście do gospodarki niskoemisyjnej.

Raport ten prezentuje podejście do obszaru zarządzania kwestiami klimatycznymi w Santander Bank Polska S.A. Składa się z czterech głównych rozdziałów, przedstawiających struktury korporacyjne Banku oraz kwestie raportowania, główne założenia strategii i działań w obszarze mitygacji, a także adaptacji do zmian klimatycznych, procesy zarządzania wraz z wynikami przeprowadzonej w tym roku analizy ryzyk i szans klimatycznych oraz informacje na temat naszego śladu węglowego. Raport ten jest ważnym krokiem zarówno w kontekście integracji z globalną strategią i działaniami Grupy Santander, jak również ciągłym podnoszeniem transparentności w odniesieniu do naszych działań w Polsce. Raport został przygotowany zgodnie z rekomendacjami Grupy zadaniowej ds. ujawniania informacji finansowych związanych z klimatem (ang. Task Force on Climate-related Financial Disclosures, TCFD).